Định giá doanh nghiệp là một quá trình phức tạp và quan trọng, đòi hỏi sự hiểu biết về ngành nghề, thị trường, tài chính và chiến lược của doanh nghiệp. Định giá không chỉ giúp chủ sở hữu biết được giá trị thực của công ty mình, mà còn là cơ sở để thực hiện các giao dịch. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho các bạn một số phương pháp định giá phổ biến nhất hiện nay.
Vì sao cần phải định giá doanh nghiệp chính xác?
Định giá doanh nghiệp là một quá trình quan trọng trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là khi có những giao dịch liên quan đến việc mua bán, sáp nhập, hợp tác hay đầu tư. Định giá doanh nghiệp không chỉ giúp xác định giá trị thực tế của một doanh nghiệp, mà còn là cơ sở để đưa ra những quyết định chiến lược và tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh.
Định giá doanh nghiệp là gì?
Về khái niệm, định giá doanh nghiệp được hiểu là quá trình ước lượng giá trị của một doanh nghiệp dựa trên các yếu tố như tài sản, doanh thu, lợi nhuận, tiềm năng phát triển, rủi ro và các yếu tố bên ngoài như thị trường, ngành nghề, cạnh tranh… Có hai loại giá trị thường được sử dụng trong định giá công ty là giá trị thị trường (market value) và giá trị công bằng (fair value).
Giá trị thị trường là giá trị mà một người mua sẵn sàng trả cho một doanh nghiệp trong một giao dịch tự nguyện và công khai. Giá trị công bằng là giá trị mà một người mua và người bán đồng ý trong một giao dịch hợp lý và không bị ép buộc.
Mục đích của việc định giá doanh nghiệp
Việc định giá doanh nghiệp có nhiều mục đích khác nhau, tùy thuộc vào người yêu cầu và người thực hiện. Một số mục đích phổ biến của việc định giá doanh nghiệp bao gồm:
- Để thực hiện các giao dịch liên quan đến việc mua bán, sáp nhập, hợp tác hay đầu tư vào một doanh nghiệp. Phương pháp định giá doanh nghiệp sẽ giúp xác định giá cả hợp lý cho cả hai bên và tạo điều kiện cho việc thương thảo và ký kết hợp đồng.
- Để xây dựng chiến lược kinh doanh và phát triển của một doanh nghiệp. Việc định giá doanh nghiệp sẽ giúp nhận diện được các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của một doanh nghiệp, từ đó đưa ra những quyết định phù hợp với tình hình hiện tại và mong muốn trong tương lai.
- Để thực hiện các báo cáo tài chính và thuế của một doanh nghiệp. Việc định giá doanh nghiệp sẽ giúp xác định được giá trị hợp lý của các khoản mục tài sản, vốn chủ sở hữu, nợ phải trả và các khoản thu nhập khác của một doanh nghiệp, từ đó phản ánh chính xác tình hình tài chính và hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp trên các báo cáo tài chính và thuế.
Các tác động ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp
Giá trị của một doanh nghiệp không phải là một số cố định, mà là một số biến động theo thời gian và tình hình. Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến giá trị của một doanh nghiệp, bao gồm:
- Các yếu tố nội bộ: Là những yếu tố liên quan đến hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp, như tài sản, doanh thu, lợi nhuận, chi phí, tiềm năng phát triển, rủi ro, quản trị, văn hóa, nhân sự... Các yếu tố nội bộ có thể được kiểm soát và cải thiện bởi chủ sở hữu và ban lãnh đạo của một doanh nghiệp.
- Các yếu tố bên ngoài: Là những yếu tố liên quan đến môi trường kinh doanh của một doanh nghiệp, như thị trường, ngành nghề, cạnh tranh, khách hàng, nhà cung cấp, chính sách, pháp luật, kinh tế, xã hội... Các yếu tố bên ngoài thường khó kiểm soát và dự báo bởi một doanh nghiệp.
Các phương thức định giá doanh nghiệp
Các phương pháp định giá doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay có nhiều loại khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu, nguồn dữ liệu và ngành nghề của doanh nghiệp.
Phương pháp định giá bằng tỷ số bình quân
Phương pháp này dựa trên việc so sánh các chỉ số tài chính của doanh nghiệp với các chỉ số trung bình của ngành nghề hoặc các doanh nghiệp tương tự. Các bước xác định như sau:
- Chọn các chỉ số tài chính phù hợp với ngành nghề và loại hình doanh nghiệp
- Tìm kiếm các doanh nghiệp tương tự hoặc cùng ngành để so sánh
- Tính toán các chỉ số tài chính của các doanh nghiệp được chọn
- Tính toán các chỉ số trung bình của ngành hoặc nhóm doanh nghiệp
- Nhân các chỉ số trung bình với các chỉ số tài chính của doanh nghiệp cần định giá để thu được giá trị ước tính
Công thức định giá doanh nghiệp: Giá trị ước tính = Chỉ số trung bình x Chỉ số tài chính
Ví dụ: Doanh nghiệp A có lợi nhuận sau thuế là 100 triệu đồng, P/E trung bình của ngành là 15. Giá trị ước tính của doanh nghiệp A là: 15 x 100 = 1500 triệu đồng
Phương pháp định giá bằng giá giao dịch
Cách định giá doanh nghiệp này cũng dựa trên việc so sánh các chỉ số tài chính của doanh nghiệp với các giao dịch mua bán, sáp nhập, hợp nhất hoặc phát hành cổ phiếu của các doanh nghiệp tương tự hoặc cùng ngành trong quá khứ. Các bước xác định như sau:
- Chọn các chỉ số tài chính phù hợp với ngành nghề và loại hình doanh nghiệp
- Tìm kiếm các giao dịch liên quan đến các doanh nghiệp tương tự hoặc cùng ngành trong quá khứ
- Tính toán các chỉ số tài chính của các giao dịch được chọn
- Tính toán các chỉ số trung bình của các giao dịch
- Nhân các chỉ số trung bình với các chỉ số tài chính của doanh nghiệp cần định giá để thu được giá trị ước tính
Công thức tính: Giá trị ước tính = Chỉ số trung bình x Chỉ số tài chính
Ví dụ: Doanh nghiệp B có doanh thu là 200 triệu đồng, EV/Sales trung bình của các giao dịch trong ngành là 2. Giá trị ước tính của doanh nghiệp B là: 2 x 200 = 400 triệu đồng
Phương pháp định giá bằng tài sản
Phương pháp này dựa trên giả định rằng giá trị của doanh nghiệp bằng tổng giá trị của các tài sản mà nó sở hữu, trừ đi các khoản nợ phải trả. Các bước xác định như sau:
- Lập bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp, ghi nhận các khoản tài sản và nợ.
- Điều chỉnh giá trị thị trường của các tài sản và nợ, nếu có sự chênh lệch so với giá trị ghi sổ. Ví dụ: tài sản cố định có thể bị khấu hao, hàng tồn kho có thể mất giá…
- Tính tổng giá trị tài sản sạch (net asset value - NAV) bằng cách trừ tổng nợ từ tổng tài sản.
- Tính giá trị doanh nghiệp (enterprise value - EV) bằng cách cộng NAV với giá trị thặng dư (surplus value) hoặc trừ đi giá trị thiếu hụt (deficit value) của doanh nghiệp.
Công thức tính: EV = NAV + SV hoặc EV = NAV - DV
Trong đó: EV là Giá trị doanh nghiệp; NAV là Giá trị tài sản sạch; SV là Giá trị thặng dư và DV là Giá trị thiếu hụt.
Phương pháp tính giá trị theo chiết khấu dòng tiền tự do của doanh nghiệp
Chiết khấu dòng tiền giả định rằng giá trị của doanh nghiệp bằng với giá trị hiện tại của dòng tiền tự do trong tương lai được tạo ra. Các bước bao gồm:
- Dự báo các dòng tiền tự do của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định, thường là 5 năm hoặc 10 năm.
- Tính giá trị hiện tại của các dòng tiền tự do bằng cách sử dụng tỷ suất chiết khấu (discount rate) phù hợp
- Tính giá trị vĩnh viễn (terminal value) của doanh nghiệp, tức là giá trị hiện tại của các dòng tiền tự do sau khoảng thời gian dự báo.
- Tính giá trị doanh nghiệp bằng cách cộng giá trị hiện tại của các dòng tiền tự do và giá trị vĩnh viễn.
Công thức tính: EV = ∑(FCFt / (1 + WACC)^t) + TV / (1 + WACC)^n
Trong đó:
- EV: Giá trị doanh nghiệp
- FCFt: Dòng tiền tự do của năm thứ t
- WACC: Chi phí vốn trung bình có cân nhắc
- TV: Giá trị vĩnh viễn
- n: Số năm dự báo
Phương pháp tính theo chiết khấu dòng cổ tức
Phương pháp này áp dụng cho các doanh nghiệp có chia cổ tức đều đặn và ổn định. Các bước xác định như sau:
- Ước tính dòng cổ tức trong năm hiện tại (D0) và tỷ lệ tăng trưởng cổ tức (g) của doanh nghiệp.
- Xác định mức chiết khấu (k) của doanh nghiệp.
- Tính giá trị của doanh nghiệp
- Công thức tính: Giá trị doanh nghiệp = D0 * (1 + g) / (k - g)
Trong đó:
- D0: Dòng cổ tức trong năm hiện tại
- g: Tỷ lệ tăng trưởng cổ tức
- k: Mức chiết khấu
Phương pháp tính theo chiết khấu dòng tiền tự do vốn chủ sở hữu
Phương pháp này áp dụng cho các doanh nghiệp có dòng tiền không ổn định hoặc không chia cổ tức. Các bước xác định cách định giá công ty theo phương pháp này như sau:
- Ước tính FCFE trong năm hiện tại và các năm tiếp theo.
- Xác định mức chiết khấu (k) của doanh nghiệp.
- Tính giá trị của doanh nghiệp
- Công thức tính: Giá trị doanh nghiệp = FCFE / k
Trong đó:
- FCFE: Dòng tiền tự do vốn chủ sở hữu
- k: Mức chiết khấu.
Định giá doanh nghiệp là một quá trình phức tạp và đòi hỏi nhiều kiến thức, kinh nghiệm và sự linh hoạt. Việc định giá đúng đắn không chỉ giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị thực sự mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình ra quyết định chiến lược và thị trường. Vì vậy, các đơn vị nên nghiên cứu các phương pháp định giá doanh nghiệp và vận dụng phương pháp định giá phù hợp, hiệu quả nhất.
Vietnamese 
English 